Schrijfgids: schrijven en spellen

Foto’s 

Houd bij het maken van de gedenkpagina rekening met de regels rondom privacy en auteursrecht uit het gebruikersreglement. Deze houden, onder andere, in dat je niet zomaar foto's of teksten van een ander mag hergebruiken, dat je de bronnen die je hebt gebruikt moet vermelden en dat je geen informatie mag publiceren over mensen die nog in leven zijn.  

Het is niet altijd nodig, en zelfs niet altijd mogelijk om foto’s toe te voegen aan het verhaal.  
Sommige mensen vinden het mooi om de straat te laten zien. Soms worden er foto’s gevonden in (online) archieven.  

Mocht je toevallig een foto vinden die het verhaal aanvult, controleer dan of je deze mag gebruiken. Ook foto’s in online archieven vallen soms onder het copyright. Vind je foto’s die je niet zelf gemaakt hebt, vermeld er dan een bron bij: vertel waar je de foto gevonden hebt. 

• Belangrijk: het is niet toegestaan om tekst of foto's van de website joodsmonument.nl over te nemen. Je mag wel een link naar de betreffende pagina op die site aanleggen. 
• Selecteer een woord, bijvoorbeeld het woord ‘foto, en gebruik de toetscombinatie command-K. Daar kun je de url invoeren en heb je de link aangelegd. 

Verhaal 

Begin 

Begin in een Worddocumentje waarin je ook woorden kunt tellen; rond de 300 woorden is genoeg. Werk aan je verhaal tot het goed genoeg is, en plaats het dan pas op de website. Dan zal de redactie het nalezen en daarna publiceren.  
Onthoud: ook wanneer je hebt aangevinkt dat je pagina af is, kun je altijd opnieuw inloggen en de pagina bewerken.  

Schrijf eerst wat je kwijt wilt, bekommer je dan nog niet om stijl of spelling. Concentreer je op de inhoud van wat je wilt vertellen.
Aan het eind controleer je als een redacteur de elementen van stijl en spelling die hieronder staan beschreven bij Tekst intypen. In die fase kun je van alles aanpassen wat je mooier of duidelijker wilt maken.

• Ook hier niet vergeten: het is niet toegestaan om tekst of foto's van de website joodsmonument.nl over te nemen. Je mag wel een link naar de betreffende pagina op die site aanleggen. 
• Selecteer een woord, bijvoorbeeld het woord ‘foto, en gebruik de toetscombinatie command-K. Daar kun je de url invoeren en heb je de link aangelegd. 
• Maar het is persoonlijker om je eigen tekst te schrijven. 

Wat? 

Wat kun je schrijven over iemand die je niet kent? Je kunt zoeken in verschillende archieven. Hier bij Informatie verzamelen staan er enkele op een rij. 
Probeer dicht bij de waarheid te blijven. Je hoeft niet meer te doen dan wat mogelijk is, en soms blijft dat klein. Van veel mensen is alleen een beroep bekend; en soms zelfs dat niet, in het geval van vrouwen en jonge kinderen. Je kunt eventueel familieverbanden benoemen. 

Je kunt hier ook je eigen beleving beschrijven, maar zorg dat het slachtoffer de hoofdpersoon blijft en dat alles feitelijk klopt. Wanneer je informatie opneemt waarvan je niet helemaal zeker weet of deze klopt, vermeld je deze onzekerheid dan duidelijk in je tekst. 

Omvang 

Streef naar een tekst van ongeveer 300 woorden en 3 tot 4 alinea's. Dit is geen harde grens, maar het is belangrijk dat je tekst leesbaar en duidelijk blijft.  
Omdat geboortedatum en sterfdatum al zijn vermeld in de intro, is het niet zo interessant om die te herhalen. Gebruik dan bijvoorbeeld alleen het geboortejaar of schrijf de leeftijd van de persoon op het moment dat de oorlog begon.  

Tekst intypen: redactie-instructie 

Aanhalingstekens  

‘enkel’ is tegenwoordig de standaard (een citaat binnen aanhalingstekens is dan “dubbel”) 

Adressen 

• Pythagorasstraat 8-hs, 8-1, 8-2, 8-3, 8-4 
• Verder in de lopende tekst: eenhoog, tweehoog, driehoog-achter (zie Woordenlijst) 
• Op nummer 32  (niet: op nr. 32)

(Romeinse cijfers, Hs, Sous, Bel, enz. zijn binnen de gemeente Amsterdam al sinds 1995 niet meer toegestaan. Deze tekens zijn verwarrend en kunnen niet in databases worden verwerkt.)

Afkortingen 

Vermijd afkortingen zoveel mogelijk. Het lezende oog vindt ze niet prettig. 
Schrijf liever voluit bijvoorbeeld (niet bv), eventueel (niet evt.) en dat wil zeggen (niet d.w.z) 

Getallen 

Advies: schrijf cijfers. (https://taaladvies.net/taal/advies/vraag/202) 
Als in een tekst zeer veel getallen voorkomen. De getallen worden dan duidelijker zichtbaar in de tekst en vormen zo een makkelijk referentiepunt voor de lezer. Ook zijn de getallen dan rekenkundig gemakkelijker te vergelijken.  
Daarom geven wij ook lage leeftijden met cijfers weer.  
Rangtelwoorden: 1e, 2e, 3e. De achtervoegsels staan op dezelfde hoogte als het getal. Tussen de cijfers en de letter komt geen koppelteken.  

Jaartallen; data 

Het is niet altijd nodig veel data te vermelden. De geboorte- en sterfdatum van de persoon die jij gedenkt staan al in de intro, links op de pagina. 
Wil je toch data vermelden? Een sterfdatum kun je het beste helemaal uitschrijven (dag-maand-jaartal), maar voor andere data (zoals een trouwdatum) is een jaar soms voldoende. Een tekst leest prettiger als deze verhalend is, en niet alleen uit data bestaat. 

Hoe noteer je jaartallen en data 

• Geboorte- en sterfjaar mét streepje, zonder spaties (1928-1943)  
• De maand in een datum uitschrijven: 11 juni 1943  
  (niet: 11-6-1943 of 11-06 ’43, ook niet: 11 Juni 1943, dus geen hoofdletter) 
• Leeftijden: zestienjarige  (niet zestien jarige, niet 16-jarige, niet 16 jarige) 
• 21 juli met kleine letter  (maanden niet met hoofdletter) 

Joods, Jood enz:  

• Een beetje ingewikkeld. Zie  https://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1606 
• Als ‘iemand met het joodse geloof’ bedoeld wordt, schrijven we jood. Gaat het om ‘iemand van het Joodse volk’, dan schrijven we Jood.  
• Meestal gekozen voor Joods, Joden. 

Schrijfstijl 

Omslachtig taalgebruik

kun je makkelijk vereenvoudigen door wat knippen en formuleren: 

• Dubbele ontkenningen, onlogische vermenging van tijden? Schrijf eenvoudig en duidelijk.
• Passieve constructies: 'De hongerlijders werden door de boeren geholpen' maak je actief (wie deed wat?): 'De boeren hielpen de hongerlijders'. Zinnen worden daardoor korter én duidelijker.
• Schrijf verhalen of in de verleden tijd, óf in tegenwoordige tijd; gebruik geen mengvorm. 
• Maak je lange zinnen met veel komma’s en bijzinnen? Knip ze op in twee zinnen. 
• Tangconstructies corrigeren: 'De door de nazi's opgepakte en naar kampen vervoerde mensen' wordt 'De mensen die de nazi's hadden opgepakt en naar kampen vervoerd'. 
• Zinnen vereenvoudigen, korter maken maakt een tekst vaak leesbaarder, vooral op een beeldscherm.  

Struikelblokjes 

• afkortingen (b.v., e.d.) voluit schrijven: bijvoorbeeld, en dergelijke
• nazi is met kleine letter, nazi-Duitsland / naziregime 
• gemeente Amsterdam, niet Gemeente Amsterdam 
• vrouwennamen: Anna de Jong-Pieters (geen spatie voor en achter het koppelteken, het kleine liggende streepje) 
• Tweede Wereldoorlog, (niet: 2e Wereldoorlog of Wereld Oorlog of WOII) 
• Kamp Vught (niet kamp Vught of ook niet alleen Vught, want dat is ook een woonplaats). Idem voor Kamp Westerbork. 
• Let op bij apostrofs in namen: alleen na klinkers. Laura’s is goed; Salomon’s wordt Salomons; Piet’s moet Piets zijn 

Tekens

• zoek en vervang dubbele spaties 
• zoek en vervang te veel puntjes (3 is de standaard…) 
• gebruik niet te veel uitroeptekens 
• corrigeer gedachtestreepjes (laatste letter spatie – spatie eerste letter) (= twee koppeltekens) 
• controleer witregels/alinea’s 

Titel 

Een titel maakt je verhaal aansprekender en verhalender.  
Selecteer: opmaak - koppen - kop 3. 

Vermoord, om het leven gekomen, gedood… 

Waar staat ‘vertrokken’ als het gaat om vertrokken naar de kampen dan is de term ‘gedeporteerd’ of ‘weggevoerd’. 
Bij ‘omgekomen’ of ‘gestorven’ waar het gaat om vergast, is de juiste term ‘vermoord’. 
Gebruik niet ‘omgebracht’ (dat is een germanisme), eventueel wel ‘om het leven gebracht’.
‘Vermoord’ staat ook op de struikelstenen en wordt tegenwoordig als de juiste omschrijving gezien.