Paulina Hollander
Geboren:
Antwerpen,
Vermoord:
Auschwitz,
Bereikte de leeftijd van
59 jaar
Beroep: Handelaarster in afval
Paleisring, Tilburg
Dagen tellen
Zeventien dagen: slechts iets meer dan twee weken zaten er tussen een klop op de Tilburgse voordeur van Paulina Hollander en haar droevige einde in Auschwitz op 19 augustus 1942
Tweeduizend-en-negenhonderdvijfendertig dagen: zo lang zou het duren voordat er een officiële overlijdensakte werd ondertekend in Tilburg. De dienstdoend Ambtenaar van de Burgerlijke stand schreef op 1 september een uittreksel over dat hij had ontvangen van het ministerie van Justitie.
Vijfentwintigduizend-en-negenhondervijfendertig dagen: zo lang zou het nog duren - grofweg een heel mensenleven - voordat Paulina op 3 september 2021 thuiskwam via dit project Namen en Nummers.
Wie was Paulina?
Over het leven van deze handelaarster in afval is niet heel veel bekend. Nóg niet, want een groep ijverige vrijwilligers van het Regionaal Archief Tilburg is bezig met zeer gedetailleerd onderzoek naar alle weggevoerde joden uit onze stad. Bijzonder is dat één van die vrijwilligers verre familie is van deze Paulina Hollander. Rinus Versluis schreef eerder over zijn tante (toevallig ook Paulina Hollander geheten). De Paulina waar wij hier over spreken is daarmee zijn óudtante.
Zij werd in 1883 geboren te Antwerpen, trouwde met Joannes (Jan?) Cornelis Jacobs. Wat we konden achterhalen is dat ze van deze man is gescheiden. Ook is Paulina ergens in haar leven tot katholiek gedoopt. Misschien vanwege haar huwelijk, was Jan Jacobs katholiek? Op 2 augustus voerde de Tilburgse politie – op Duits bevel – een actie uit tegen katholieke joden in onze stad die niet gemengd gehuwd waren. Acht werden er opgepakt, zeven van hen werden al snel weer vrijgelaten (want: toch gemengd gehuwd of in procedure om als zodanig te worden erkend). Een gescheiden vrouw als Paulina had dat bureaucratische geluk niet. Twee weken later stierf ze in Auschwitz.
Onze Paulina werd 59 jaar. Bij leven handelde ze hier in Tilburg waarschijnlijk vooral in stoffen. Ze woonde in de Koningswei, een roemruchte volksbuurt. De kleine wijk werd gebouwd op een stuk grond dat ooit toebehoorde aan koning Willem II. Het adres van Paulina was Oranjestraat 5. De wijk werd in de jaren zestig gesloopt.
Wat nog resteert is een klein stukje Oranjestraat. Tussen twee kroegen, net voor de ingang naar de Emmapassage ligt de struikelsteen van Paulina Hollander. Ook nu weer, in 2021, wordt er volop gesloopt én gebouwd rondom haar oude woonplek. Zitten er daarom krassen op haar struikelsteen? Een akelig gezicht blijft het… Bij het maken van een foto viel ons gelukkig iets moois op: de steiger boven haar steen is gehuld in rood-wit-blauw! Een teken van boven?
Thuis in Tilburg
Op ons plankje hebben we eerst een klein stukje van het stratenpatroon van Koningswei ingebrand. Ouderwets met een loep onder de Tilburgse zon. De naam van Paulina heeft mijn zoon samen met Sander Neijnens omgezet in digitale driedimensionale TilburgSans-letters. De makers van FabLab013 sneden de letters met laser uit in hout. Zo eren we deze vrouw: haar naam in ons eigen lettertype. Zo brengen we Paulina Hollander eindelijk thuis in Tilburg.
Het project Namen en Nummers heeft ons gezin voor altijd verbonden met Paulina Hollander. De keuze om haar te herdenken had te maken met mijn werkzaamheden als kwartiermaker bij het Paleis, vlakbij de struikelsteen van Paulina. Als het plankje in het Spoorpark is verdwenen zal deze steen ons helpen te herinneren.
Bronnen en links
A. de Beer en G. Kobes, ‘Het leven gebroken. De geschiedenis van de Tilburgers die als gevolg van de strijd tegen Duitsland en de bezetting om het leven kwamen’ (Tilburg 2002), pagina 38
(zodra het spitwerk van Rinus Versluis klaar is voegen we dit toe aan deze pagina).
