Julius Schönberger

Geertrui van den Brink

Brief aan Julius

Waarde heer Schönberger,

In begin 1939 lukt het u en uw vrouw Berta om naar Nederland te vluchten. Uw dochtertje Herta, 7 jaar oud, komt mee. Misschien is zij enig kind. Uzelf bent al 50 jaar en Herta's moeder is 47. Een laat gesloten huwelijk? Of is zij misschien een nakomertje? Jullie vluchten uit Karlsruhe. Op het nippertje weg uit die zeer nazi-gezinde stad. Daar hebt u meegemaakt hoe de beide synagogen in de Kristallnacht verwoest zijn. Mogelijk heeft u toen zelf aan den lijve geweld ondervonden. In de jaren daarvoor en tot aan de vlucht zijn de pesterijen en uitsluiting van Joden dagelijkse ellende geweest. Het leven is jullie onmogelijk gemaakt door de antisemitische wetten en uitsluiting. Voor een koopman is de handel totaal geblokkeerd geraakt: het wordt onmogelijk nog in het levensonderhoud voorzien. Een besluit te vertrekken neemt niemand lichtzinnig, tenslotte liggen de wortels al generaties lang in de regio. Uw oudste broer Max (1887) verblijft er in een inrichting. Zijn deportatie naar het concentratiekamp in Gurs maakt u niet mee, evenmin als die van 6500 andere inwoners van Karlsruhe die gelijktijdig naar Frankrijk zijn gedeporteerd.

De lucht is al jarenlang verstikt door de nazi-geest en de geldende beperkingen. U hebt meegemaakt dat ieder protest tegen het regime de kop is ingedrukt: buurtbewoners en kennissen zijn spoorloos verdwenen.

Leden van de Joodse gemeenschap in Karlsruhe spreken over emigratie naar het buitenland. De druk om te vertrekken is hoog. En dit kost veel geld. In feite laat een emigrant alles achter, betaalt hij enorme bedragen voor een vertrekvergunning en mag men slechts met wat leefgeld op zak afreizen. Waar kom je dan terecht? Waar kunnen vluchtelingen überhaupt naartoe? Joden zijn niet welkom, ook al ben je geen orthodoxe jood.

Omdat uw oudste zus Hildegard al sinds 1922 in Breda woont, is dat een aanknopingspunt. Zij woont aan de Haagdijk 251a. Dat kan een escape-mogelijkheid geweest zijn om in een veilig land te kunnen wonen. Nederland is toch neutraal? Daar zal niets gebeuren. Via kennissen vindt uw gezin onderdak aan de Ulvenhoutselaan 42. Uw kleine meisje kan daar in de tuin en het nabijgelegen bosgebied buiten spelen. Rust! Rust? Nee.

De Joodse inwoners worden in augustus 1942 opgeroepen om met wat handbagage klaar te staan op de Oude Vest voor vertrek. Samen met 25 anderen staat u in de snikhete zon te wachten op vervoer. Het wordt een laatste reis.