Michiel Furth

Naambordje: bewoner. Tekst: Gerda van't Hoff

Michiel Furth heeft de oorlog net niet overleefd: op 2 mei 1945 slechts drie dagen vóór de capitulatie van de Duitsers overleed hij in Duitsland. Wat er precies is gebeurd, hoe hij daar is terecht gekomen en waar was hij toen?  

Michiel (37) woonde met zijn vrouw Sara (39) en de kinderen Abraham (6) en Willem (10) in de Blasiusstraat op nummer 119 driehoog. Zijn ouders, Wolf (61) en Mietje (63), woonden in de woning op de begane grond. Michiel was koopman, hij had een marktvergunning voor de verkoop van aardappelen, groenten en fruit en tussendoor verkocht hij ook wel lompen. Hij heeft in de hele stad standplaatsen gehad: in het centrum, maar ook in west, oost en zuid. Op zijn kaart van de Joodsche Raad staat  dat hij in juni 1942 werkzaam is voor de bagage- en ordedienst van de Raad en daarom een Sperre heeft. Dat gaf bescherming tegen deportatie?

Michiel was tot 17 september 1943 in Kamp Vught (KI Herzogenbusch. Haftlung nummer 94516.9295), Op die dag werd hij samen met nog driehonderd mensen naar Westerbork gebracht, om op 21 september 1943 naar Auschwitz te worden gedeporteerd. Na aankomst van dit transport  werden de vrouwen vrijwel allemaal geselecteerd voor medische experimenten.  Volgens getuigenverklaringen werd het merendeel van de mannen overgebracht naar Kamp Monowitz-Buna, 10 kilometer van Auschwitz, ook wel Auschwitz III genoemd. Michiel was één van hen, staat op 30 januari 1944 genoteerd op zijn kaart van de Joodsche Raad.

Deze mannen moesten werken voor IG Farben, een chemische fabriek die ook Ziklon B maakte. Het gas dat in Auschwitz en andere vernietigingskampen werd gebruik voor de gaskamers. De gevangenen kregen nauwelijks te eten, “Buna Suppe”, waterige soep. Ze werkten niet hard genoeg volgens de SS-ers en om hun productiviteit toch op te voeren werd veel geweld gebruikt. Veel gevangenen zijn doodgeslagen, andere kwamen om door uitputting.

Begin 1945 rukt het Rode Leger op richting Auschwitz en de Duitsers krijgen het benauwd. Op 18 januari 1945 worden de nog levende gevangenen in Monowitz Buna gedwongen te lopen naar Gliwice, aan de Tsjechische Grens. Onder hen Primo Levi, die later beroemd is geworden als schrijver van boeken over zijn ervaringen in Auschwitz en Monowitz-Buna. Op 27 januari 1945 is Auschwitz bevrijd door het Rode Leger.

Het is voor mij (nog) niet te achterhalen of Michiel bij de dodenmars van 18 januari 1945 was. Wat er tussen 21 september 1943 en  2 mei 1945 precies met Michiel is gebeurd, kan ik helaas niet reconstrueren. Hij is op de een of andere manier in Duitsland terecht gekomen. Wanneer en hoe? Waar was hij op 2 mei 1945? Is er een verband met de Slag om Berlijn? Na twee weken van heftige gevechten om Berlijn moesten de Duitsers zich op 2 mei 1945- de dag waarop Michiel overleed - overgeven aan het Rode Leger, en werd de Sovjetvlag op de Berlijnse Reichsdag geplaatst. Drie dagen later is het 5 mei 1945 en is de oorlog voorbij.  

Zijn vrouw, kinderen en ouders werden vanuit Kamp Vught, via Westerbork, met transport nummer 15 naar Sobibor getransporteerd en zijn op de dag van aankomst op 11 juni 1943 vergast.

bronnen: joodsmonument.nl; oorlogsbronnen.nl; dutchjewry.org; openarchieven.nl; oorloginnijmegern.nl/transcriptie Auschwitz IV Rode Kruis; en.wikipedia.org

foto's: Bundes Archiv - de fabriek IG Farben in aanbouw 1942 en voltooid in 1943, plattegronden van Monowitz-Buna en IG Farben