Jacob Oudkerk

Simone Lamme

Jacob Oudkerk werd geboren in Amsterdam op 13 april 1917.

Zijn ouders, Hijman Oudkerk en Elisabeth (Betsy) Rokkestikker, waren getrouwd in 1908. Een jaar na het huwelijk was hun eerste zoon Meijer (Max) geboren. Max was al bijna acht jaar toen Jacob ter wereld kwam, dus toen Max in 1922 bar mitswa werd, was Jacob nog een kleuter. En toen Jacob in 1930 zelf bar mitswa werd, was zijn broer al zowat verloofd.

Vanaf oktober 1924 woonde het gezin Oudkerk op Bilderdijkstraat nummer 69 eenhoog. In 1934 openden Hijman en Betsy een manufacturenzaak in het pand ernaast op nummer 71. Jacob zal niet of nauwelijks in de winkel hebben gestaan want hij was drogist van beroep. Dat blijkt onder meer uit een personeelsadvertentie uit 1938. Jacob maakte kennelijk lange dagen in de drogisterij want winkelmeisjes-in-spe konden zich pas 's avonds na negen uur aanmelden bij hem thuis.

In het voorjaar van 1939 adverteerde de manufacturenzaak van Jacobs ouders nog met voordelig wollen ondergoed. In het najaar zochten ze personeel. Mogelijk had Betsy gezondheidsproblemen en moesten de nieuwe verkoopsters haar vervangen in de winkel, want enkele maanden later, in januari 1940, overleed Betsy op 58-jarige leeftijd. Jacob was toen 22 jaar. De dood van zijn moeder heeft hem vast enorm aangegrepen.  

Vier maanden later begon de oorlog. Wie er die eerste oorlogsjaren op Bilderdijkstraat nummer 69 eenhoog woonden, is niet helemaal duidelijk. Broer Max was waarschijnlijk het huis al uit; hij was (in 1937?) getrouwd en woonde met zijn vrouw in de Dintelstraat. Intussen woonde er wel een tante van Jacob bij hen in huis; Eva Rokkestikker, een oudere zus van zijn moeder. Misschien was zij na Betsy's overlijden bij de Oudkerks ingetrokken om voor het huishouden te zorgen?

Op 6 november 1941 hertrouwde Jacobs vader. Zijn nieuwe vrouw, Rozette Oudkerk-van Praag, kwam toen ook op de Bilderdijkstraat wonen, mogelijk (tijdelijk?) samen met een dochter uit haar eerste huwelijk.

Drie weken na het huwelijk van zijn vader en stiefmoeder, op 26 november 1941, deed Jacob bij de politie aangifte van diefstal van zijn fiets. Het is tot hier dat ik het leven van Jacob Oudkerk min of meer heb kunnen volgen, en dat ik het me voor kan stellen: opgroeien met een oudere broer, ouders die een winkel hebben, wonen in de Bilderdijkstraat en hoe het is als je fiets gestolen wordt. Dat alles ken ik ook uit mijn eigen leven. Maar het vervolg van Jacobs leven is verwarrend, gruwelijk, onvoorstelbaar. 

Op de site van Joods Monument staat beschreven hoe de familie Oudkerk onderdook bij hun bovenburen, een bakkersfamilie op driehoog. Ze werden echter verraden en opgepakt, de bakker incluis. Een ander verhaal vermeldt dat Jacob in ondertrouw was met verkoopster Lilly Davids, maar dat een van beiden al op transport moest voor het huwelijk kon worden gesloten. Lilly beviel in oktober 1943 in Kamp Westerbork van een zoontje Ronald dat al na twee weken stierf. Misschien was de baby een kind van Jacob, misschien ook niet.

Jacob zelf is in maart 1945 om het leven gekomen, ergens in Midden-Europa. Zijn vader, stiefmoeder, tante, broer, schoonzus en zijn verloofde waren toen allemaal al vermoord in Auschwitz.