Sara Altschul
Geboren:
Rotterdam,
Vermoord:
Auschwitz,
Bereikte de leeftijd van
11 jaar
Bergsingel 77, Rotterdam
Sara Altschul, elf jaar, was de dochter van Victor Altschul en Rosa Kraun. De (groot-) ouders hadden Oost-Europese roots. Sara was een echte Rotterdamse, ze was enig kind. Sara werd geboren in het Diaconessenhuis in Rotterdam en woonde in het begin in de Zwart Janstraat 86 boven of achter de winkel van haar vader. Het huis waar ze daarna met haar ouders tot haar vierde woonde, de Bergschelaan 222a, is nog intact. Er is een plantsoen voor en dat zal in 1931-1935 niet anders zijn geweest. Sara leerde daar vermoedelijk lopen en steppen. Een oom, vrienden of mensen die zij via de synagoge kenden, kwamen vast bij haar thuis op bezoek. En toen ze vier jaar was, in de zomer van 1935, is Sara verhuisd naar de Bergsingel nr. 77. Dat was een prachtig hoog hoekhuis. De vader van Sara had een winkel, een manufacturen annex modezaak, met een compagnon en kon dit huis dan misschien net betalen. Sara kon vanuit de bovenste ramen de Bergsingelkerk zien. Soms logeerde / woonde haar oom Mozes langere tijd bij hen, misschien leerde ze van hem hoepelen. Haar huis staat er nog, er is een groenstrook voor met een brede singel met eendjes en waterplanten. In het begin zullen de ouders nog wel bang zijn geweest dat kleine Sara in het ondiepe water van de singel viel. Naast hun huis kun je het hoogspoor zien. Misschien mocht ze naast het huis spelen, ik kan me voorstellen dat het in de jaren tussen 1935 en 1942 autoluw was. Haar vader was niet alleen met zijn winkel bezig maar ook met een vereniging voor rechtsbijstand voor Oost-Joden. Ik kan me indenken dat Sara 's avonds op hem wachtte als hij naar een vergadering was, en uiteindelijk in slaap viel zonder hem gezien te hebben.
Het is mij niet bekend waar Sara als kind op school zat. Wel dat ze daar niet mocht blijven.
De joodse kinderen mochten na de zomervakantie van 1941 niet meer naar hun eigen school. Ze moesten samen naar een school die de bezetter voor hen had uitgekozen. Die school lag aan de Molenwaterweg, vlak bij het centrum - dat in die tijd nog zeer gehavend was vanwege het bombardement op de stad Rotterdam in mei 1940. Dat was een heel eind lopen; zeker voor de tienjarige Sara. Waarschijnlijk heeft Sara in de ‘bovenbouw’ bij Louis Preger gezeten in gebouw A229. Er waren maar liefst 87 kinderen in zes lokalen.
In 1942, het schooljaar was nog maar net begonnen, kwam de Sicherheitspolizei aan de deur. De vader, moeder en Sara, en nog een gezin, werden opgepakt. Het andere gezin was van de zakenpartner van vader Victor, mijnheer Furmanski. Het dochtertje Regina was net zo oud als Sara, misschien kenden ze elkaar goed en konden ze elkaar nog steunen. Wat moet Sara bang zijn geweest in de politieauto, in het Huis van Bewaring en later in de trein richting het oosten. Half september werden ze naar Kamp Westerbork overgebracht en en op 28 september gedeporteerd naar Auschwitz. Sara is vermoord in Auschwitz op 1 oktober 1942, direct bij aankomst van dat transport. Dit meisje is slechts elf jaar geworden.
Er zijn geen foto’s van Sara, vooralsnog. Omdat ik zo weinig heb gevonden neem ik een klein stukje over uit een boek van Bella Chagall. Een ander Joods meisje. “Op Poerim heerst er bij ons thuis een drukte van jewelste. Tot aan het avondeten worden cadeautjes ingepakt en weggebracht. Hier wordt een mandje lekkers ingepakt, daar wordt uitgepakt wat familie ons gestuurd heeft. (…) Een heel andere wereld gaat voor me open wanneer ik de zware deur tussen de winkel en onze woning openduw. (…) Midden in de winkel groeien als het ware uit de vloer drie lage muurtjes, lange toonbanken met laden, die de ruimte in tweeën verdelen. (…) Temidden van al die fonkelende pracht merk je niet eens dat de vloer donkerder is van kleur. Zelfs aan de voorkant van de toonbank, waar de klanten staan, schittert ‘t zilver door de ruiten en wordt weerspiegeld in de glimmend gepoetste schoenen van de klanten.”
Sara Altschul staat vermeld op het stalen kindermonument bij Loods 24 dat in 2013 door burgemeester Aboutaleb in aanwezigheid van Rotterdamse schoolkinderen is onthuld. Er hoort een gedicht bij van Kees Hermis. Het monument staat aan de Eva Cohen-Hartogkade waar ieder jaar een herdenking is. Op het naambordje voor Sara Altschul heb ik gekozen voor zonnestralen omdat Sara ongetwijfeld het zonnestraaltje in het leven van haar ouders en vrienden en kennissen was.
Bronnen:
www.Delpher.nl/kranten (Nieuw Israëlitisch weekblad 21-10-1938 en Ned. Staatscourant 21-09-1950)
https://www.loods24rotterdam.nl/kind/71
https://www.joodserfgoedrotterdam.nl/bergsingel/
https://www.joodserfgoedrotterdam.nl/scholen-algemeen/
https://www.joodserfgoedrotterdam.nl/molenwaterweg/
https://www.loods24rotterdam.nl/files/Onderwijs/De%20kinderen.pdf
https://www.loods24rotterdam.nl/kindermonument/
Youtube: EénVandaag van 6 april 2013
Fragmenten uit Brandende kaarsen Herinneringen aan de verdwenen joodse wereld van Bella Chagall, uitgeverij Pandora, Nederlandse vertaling van Jaap Walvis.
