Helena Potsdammer

Anne-Marie de Leeuw

Dag Lenie,

Je wordt geboren in Hoogeveen, op 14 september 1925, als Helena. Je hebt dan al een oudere broer Aron, oftewel Ronnie, die in 1922 is geboren. Je vader is Lion Potsdammer, geboren in 1894 in Steenwijk en je moeder is Margaretha van Dijk,  geboren in 1896 in Zaltbommel. Je vader en moeder trouwen in 1921 in Zaltbommel.

Ik zie dat je vader in 1930 voorzanger is van de Joodse Gemeente in Breda en dat hij daarnaast godsdienstleraar is. Dus als jij 5 jaar bent woon je in Breda. Jullie wonen aan de Mauritssingel 9. Van jullie huis kan ik geen oude foto's vinden, maar het is nu een rustige binnen singel, met zicht over het water en aan de overkant de drukkere Oranjesingel.

Tien jaar na jouw geboorte krijg je nog een klein broertje, Benno. Ik heb een foto gezien van jou met twee jongetjes. Je neefjes uit Gouda. Je bent dan een jaar of 6. En ook nog een klassenfoto. Daarop ben je een jaar of 10. Ik zou willen weten op welke school je zat. En wat je wilde worden. Waar je van droomde. Maar dat zijn dingen die ik niet vinden kan.

Als de oorlog uitbreekt ben je 15 jaar. Ik lees hoe stap voor stap het leven van de Joodse inwoners van Breda ingeperkt wordt. Zo mochten Joodse inwoners, na de Vlucht uit Breda, niet terugkeren. Joden werden uit het openbare leven verbannen. En mochten ook niet meer werken. Zo mocht je vanaf september '41 ook niet meer in het park komen. En per 1 september 1941 moesten ook alle Joodse leerlingen van de Bredase scholen verwijderd zijn. Het ging om 41 leerlingen. Er zijn vier Bredase scholieren naar het Joods Lyceum in Den Bosch gegaan. Er werd een Lagere School gestart, maar het aantal leerlingen was te weinig dus werd er gecombineerd met Tilburg. Maar er kwamen minder kinderen, elke keer weer minder en minder.

In 1942 wordt jouw vader lid van de Joodse Raad. Maar niet voor lang, want in op 28 augustus 1942 staat het eerste transport op stapel. En eind 1942 zijn alle Bredase Joden weggevoerd of ondergedoken. Jouw vader, moeder en broertje zijn ondergedoken op de Wethouder Romboutsstraat 21, bij mevrouw Nicole Hofman- Swijgman. Ik weet niet zeker of jij daar ook was, maar toen alle onderduikers verraden en weggevoerd zijn, was jij daar niet bij. Dit was op  29 mei 1943. Jij hebt je later gemeld, toen je ontdekt had dat je ouders en broertje weggevoerd waren. Jij bent op 22 juni naar Kamp Vught gebracht. Je bent daar ziek geweest en je hebt er gewerkt als apothekersassistente. Op 15 november ben je op transport naar Auschwitz gegaan, waar je op 31 januari vermoord bent.

En ik denk aan die weken die je in die vreselijke omgeving hebt doorgebracht. Alleen.

Bronnen: Eigen foto. www.data jck.nl; www.genealogie online Stamboom Martens IJsselstreek; Stadsarchief den Bosch; www. Delpher, www.Volkskrant; ingezonden brief Raymond Potsdammer Dronten. Mevr. Irka Potsdammer-Anstadt.