Hannelore Thal
Geboren:
Dortmund,
Vermoord:
Sobibor,
Bereikte de leeftijd van
15 jaar
S. van Zuylenweg 14, Zuilen
Lieve Lotte,
Leer op eigen benen staan,
Met eigen ogen gade slaan,
Met eigen oordeel overleggen,
En moedig eigen mening zeggen.
Dit gedichtje werd geschreven in het poëziealbum van Hannelore Thal, door Ruth, een vriendinnetje dat net als Hannelore een vluchtelingenkind uit Duitsland was. Op eigen benen staan? Dat heeft Hannelore al jong moeten leren. En moedig, zeker, dat was ze!
Hannelore werd in 1927 geboren in Dortmund en was het enige kind van Gertrud Hess en Herman Thal. Toen de sfeer voor Joden in Duitsland grimmiger werd, vluchtten haar ouders naar België. Ze besloten Hannelore naar Nederland te sturen, omdat het daar veiliger was. Hannelore was 11 jaar toen zij na een paar andere adressen terecht kwam bij Ans en Isko Groenberg in Zuilen. Ans en Isko beschouwden haar als hun pleegdochter en waren dol op Hannelore. Ze was een vrolijk, lief en levendig meisje. Helaas, het mocht niet zo blijven, het was niet lang veilig. Ans en Isko waren een ‘gemengd’ huwelijk. Ook Isko moest vrezen voor de onderdrukking en vervolging van Joden, evenals Hannelore.
Hannelore moest onderduiken en kwam terecht in Dordrecht, Arie van Bleijenburgstraat 40. Maar Hannelore was ook daar niet veilig, zij werd verraden door bekende jodenhaters: Arie den Breegen en Harrie Evers. Ze werd opgepakt en overgeleverd aan de Duitsers. Er waren meer familieleden en vrienden van Isko Groenberg ondergedoken in Dordrecht. De dochter van Ans en Isko schrijft: ‘Hannelore heeft niemand verraden’. Hannelore was 15 jaar toen zij op transport werd gesteld naar Sobibor en daar werd vermoord.
Het is onbekend waar haar vader Herman is omgekomen, hij is afgevoerd naar een concentratiekamp in Frankrijk en daar vandaan waarschijnlijk naar Auschwitz. Moeder Gertrud heeft de oorlog overleefd. Zij is geëmigreerd naar de Verenigde Staten en is in 1986 op 82 jarige leeftijd overleden in Ridgefield, New Yersey.
Ook Isko heeft de oorlog overleefd en sprak er nooit meer over, met geen woord. Pas na zijn overlijden kwam zijn dochter er achter dat 75 directe familieleden in de oorlog waren vermoord.
Bronnen:
Joodsmonument.nl
Dokin.nl
Stolpersteine-dordrecht.nl/het_voorbije_joodse_dordrecht_Hannelore_Thal.html