Henri Toncman

Noya van Lier

Henri Toncman werd als jongste van tien kinderen geboren in 1921 in Oss. Zijn ouders waren Joseph Toncman en Mina van Dijk. Zijn vader stierf na een ziekbed in 1936. Moeder stierf in 1949. Zij heeft Oss tijdens de oorlog niet verlaten.

Henri had vier broers: Abraham, Alexander, Isaac en Simon. 
Abraham overleed op 38 jarige leeftijd in Auswitsch. Alexander was 34 jaar toen hij stierf in Mauthausen. Henri heeft in 1936 afscheid moeten nemen van broer Isaac, die voor de oorlog op 22 jarige leeftijd is gestorven. Broer Simon is de enige van de jongens, die de oorlog heeft overleefd. Hem heb ik gekend toen ik als kind schuin tegenover hem woonde in de Kruisstraat. Simon (Oss 04-09-1915- 29-09-1972) was getrouwd met Judith Kalker (Nederhemert 28-07-1923- februari 2001). Wij spraken hen aan als meneer en mevrouw Toncman. Hun kinderen Marja, Joop, Inez en Sacco waren ongeveer even oud als mijn oudere broers. Mijn ouders hadden goed contact met de familie Toncman en ik ben regelmatig bij hen thuis geweest. Mijn moeder vertelde later wel eens over wat hun familie in de oorlog was overkomen en dat maakte een behoorlijke indruk op mij. Fijn dat ik op deze manier een kleine bijdrage kan leveren in de hoop dat de ontberingen van de Joden, Shinti en Roma niet vergeten worden en Henri Toncmans naam niet vergeten wordt. 

Henri heeft ook vijf zussen gehad: Henrietta Alexandra, Emalia, Kaatje, Evelijn en Sophie. Henrietta stief op 36-jarige leeftijd in Sobibor op dezelfde dag als haar kinderen Abraham van 14 en Jozeph van 8. Waarschijnlijk zijn zij meteen bij aankomst vergast. Haar man Jozeph Beem stierf een maand later in Sobibor. Emalia is omgekomen in Auswitsch, 32 jaar jong.

Over Kaatje (Kitty) heb ik gevonden dat zij geboren is in 1911 en in 1939 getrouwd is met Lion Mendels. Haar dochtertje Wilhelmina Emma is in 1944 in Borne overleden. Ze is vier jaar geworden. Daarnaast kreeg zij drie zonen: Louis, Johan en Henri. Haar man Lion Mendels is overleden in 1972 in Almelo. Kaatje is van het hele gezin de oudste geworden, namelijk 92 jaar. Ze overleed in 2003. Ik vraag me af wat de impact van de droevige familiegeschiedenis op haar geweest is en hoe zij om is gegaan met haar verlies en verdriet.

een rugzak verdriet

torste jij decennia mee

levenslang gemis

Zus Evelijn is nooit getrouwd geweest en kinderloos gebleven. Op 83 jarige leeftijd is zij in 2002 overleden. Sophie is de jongste dochter van het gezin: geboren in 1920, één jaar eerder dan Henri. Bij haar moeder wonend overleefde ze de oorlog. Oproepen om te vertrekken had moeder Mina altijd in de wind geslagen. Zij bleef ongedeerd, maar het verlies van haar kinderen en kleinkinderen moet er ingehakt hebben. In 1949 overleed moeder Mina.

amputaties

onophoudelijk

het ene kind na het andere

ongedeerd

maar leeggezogen

Over Henri zelf is weinig te vinden, behalve dat hij ten tijde van zijn deportatie in 1942 werkte als magazijnbediende. Uiteindelijk is hij overleden op 26 december 1944: ruim twee jaar later. Hoe zag zijn leven in het kamp eruit? Hoeveel honger heeft hij geleden? Hoe mager werd hij? Hoelang duurde het voor hij uitgeput en verzwakt was? Hoelang heeft hij zware arbeid moeten verrichten? Hield hij dat niet meer vol? Was hij daardoor waardeloos? Werd hij daarom vermoord? 

De foto van Henri toont een vriendelijke, ontspannen jonge man. Wat zou er van hem geworden zijn als het anders was gelopen? Hoe zou zijn toekomst eruit hebben gezien? Ik kan doorgaan met vragen, die helaas nooit beantwoord zullen worden. Deze vragen geven het korte leven van Henri echter wel zin: ze roepen op tot bezinning en verantwoordelijkheid. Vrede begint bij jezelf.

Bronnen:

https://www.genealogieonline.nl

http://struikelstenenoss.blogspot.nl

https://www.openarchieven.nl