Alexander Abraham de Roode

Astrid Bödeker

Alexander groeit op als derde kind van Abraham Mozes de Roode (1839-1923) en Johanna Mozes d’Ancona (1849-1919). Zij kregen in totaal zeven kinderen. Met zijn oudere zus Saartje, jongere zus Reintje en jonger broertje Jacques Abraham en ouders verhuist Alexander in zijn jeugd regelmatig (Oud-Beijerland, Groningen, Nijmegen, Rotterdam) en wonen ze vaak ergens voor korte tijd. Vader Abraham heeft het in zijn loopbaan niet gemakkelijk gehad, hij krijgt diverse malen met een faillissementen te maken. Zijn zoon lijkt in zijn voetsporen te treden. In de Bevolkingsregistratie Rotterdam staat vermeld dat Alexander winkelbediende is. Hij wordt in elk geval één keer ontslagen. Bij zijn huwelijk met Jansje van der Stam op 7 januari 1909 te Rotterdam, wordt 'koopman' als beroep opgegeven. Net als zijn vader krijgt Alexander diverse malen met een faillissement te maken.  

Alexander zal ook gelukkiger tijden hebben gekend. Na de huwelijksvoltrekking woont het echtpaar eerst een jaar in Amsterdam aan de Nieuwendijk 53-huis. In 1910 vertrekken Alexander en Jansje naar de Hoogstraat 250 in Rotterdam. Een levendige Joodse buurt met veel ondernemers. Dochter Johanna wordt hier geboren op 25 januari 1910. Drie jaar later wordt hun zoon Heyman Abraham op de Kipstraat 47b in dezelfde stad geboren (28 februari 1913). Het gezin verhuist wederom; eerst naar Den Haag en weer terug naar Rotterdam, waar ze vlak voor de oorlog wonen op de Goudsche Wagenstraat 34. Op 28 november 1938 verhuizen Alexander, Jansje en Heijman naar Delft. Aanvankelijk wonen ze op Choorstraat 16, later op nummer 21. Heyman trouwt met Henriëtte van Beugen en ze gaan wonen op de Celebesstraat 3 in Delft. Hun dochter Jansje (vernoemd naar oma) wordt geboren op 6 december 1940. Johanna blijft in Rotterdam en trouwt op 30 juli 1942 met Simon den Hartog.

Ondergedoken? Sint Joris Gasthuis

Onduidelijk is waarom Alexander op enig moment is opgenomen in het Sint Joris Gasthuis. Mogelijk telde zijn leven op dat moment te veel spanning, paniek en verdrietige gebeurtenissen dan hij aankon. Alexander en zijn vrouw zijn niet bij het huwelijk van hun dochter Johanna in Rotterdam geweest. Direct na dat huwelijk is het bruidspaar getransporteerd naar Westerbork en in Auschwitz omgebracht eind september van dat jaar. Onzekerheid over hun bestaan of juist de wetenschap dat ze omgebracht zullen zijn, zal Alexander heel zwaar zijn gevallen. Dat geldt ook voor het verlies van zijn schoondochter en kleindochter Jansje die op 9 november 1942 in Auschwitz zijn vermoord. Heyman was daar echter niet bij, hij wordt in 1944 vermoord.

Het kan ook zijn dat Alexander als ‘patiënt’ hoopte uit handen van de bezetter te blijven. In 1940 telt de psychiatrische instelling het Sint Joris Gasthuis ongeveer 840 patiënten, waarvan drie Joden. Gedurende de Tweede Wereldoorlog hebben tenminste 21 Joden er onderdak gevonden. Op 5 maart 1943 wordt Alexander uit het Sint Joris Gasthuis door politiemannen opgehaald. De geneesheer-directeur wil aanvankelijk zijn vier Joodse patiënten niet meegeven. Hij geeft de politiemannen hierover een schriftelijke verklaring, maar twee uur later komen de agenten terug met een politiebusje en eisen de patiënten op. Ze moeten mee naar het politiebureau. Verplegend personeel zou ook meegegaan zijn. Alexander verblijft een nacht in de politiecel en wordt vervolgens naar Westerbork getransporteerd, waar hij in de strafbarak 67 wordt ondergebracht. Jansje voegt zich bij hem op 10 april. Niet bekend is of zij is opgepakt of zichzelf heeft gemeld. Beiden worden op 20 april op transport naar Sobibor gezet waar ze op 23 april 1943 worden vermoord. Hopelijk hebben ze op reis elkaar nog kunnen vasthouden. Op Choorstraat 21 in Delft zijn herinneringsstenen gelegd.

Bronnen: zie afbeeldingen; Stadsarchief Rotterdam; http://www.beaufortgenealogie.nl/Beaufort_Genealogie/sint_joris_gasthuis.html; Advertentie "Nieuwe Rotterdamsche Courant", Rotterdam, 02-02-1915, p. 4. geraadpleegd op Delpher op 07-03-2023; FAILLISSEMENTEN "De courant", Amsterdam, 03-02-1915, p. 3. geraadpleegd op Delpher op 07-03-2023; Dagblad van Zuid-Holland en 's-Gravenhage", 's-Gravenhage, 02-11-1917, p. 3. geraadpleegd op Delpher op 07-03-2023; https://www.joodserfgoedrotterdam.nl/hoogstraat/; https://herinneringsstenendelft.nl/choorstraat-21/