Jacob de Paauw

Gerda van't Hoff

Jacob de Paauw staat op de Erelijst Verzet en Koopvaardij. Hij was een buitengewoon moedige man. Jacob was joods, verspreidde illegale bladen, hij was actief voor Het Parool en hielp onderduikers aan adressen, distributiebonnen, persoonsbewijzen en voedsel. Daarbij werd hij geholpen door zijn vrouw Daniëlla, zijn broer Tobias (1886) en diens zoon Samuel (1921) die ook actief waren. Hoewel het door de militaire overmacht van, en de georganiseerde vervolging door de Duitsers, voor joodse mensen moeilijk was om zich te verzetten, waren er vele verzetsdaden en opstanden door joden.

Jacob was diamantbewerker. Hij was gemengd gehuwd. Zijn vrouw en twee kinderen droegen geen Jodenster. In de jaren twintig vond hij geen werk meer en het gezin moest leven van de steun. Jacob was bekend in de voetbalwereld: in 1913 richtte hij de voetbalvereniging EDW (Eendracht Doet Winnen)* op. In 1931 fuseerde de vereniging met Hortus en ontstond HEDW. Jacob werd in 1931 erevoorzitter van deze voetbalclub in de Watergraafsmeer. In de oorlog verbood de bezetter de vereniging omdat die veel Joodse leden had.

In september 1943 werd een goede vriend van Jacob met zijn vrouw opgepakt en naar de Hollandsche Schouwburg gebracht. De vrouw was hoogzwanger en werd naar het Wilhelminaziekenhuis gebracht om daar te bevallen. De baby, Marcel Benjamins, werd door Jacob’s vrouw meegesmokkeld en kwam in onderduik in het huis van Jacob de Paauw.

Jacob werd verraden. Op 11 november 1943 werd hij opgepakt. Tegelijkertijd werden ook neef Samuel en baby Marcel opgepakt. Danny de Paauw, zoon van Jacob was toen twaalf jaar: ‘Mijn vader is in 1944 vermoord. Zoals zo veel leden van de club. De dag dat mijn vader werd opgepakt herinner ik me als de dag van gisteren. Dat was op 11 november 1943. Ik kwam terug van school. Het was tussen de middag. In ons huis aan de Javastraat waren, naast mijn vader en moeder, ook mijn neef Samuel en baby Marcel Benjamins aanwezig. Marcel was het kind van een bevriend stel en zat bij ons ondergedoken. Ik belde aan. Mijn moeder zei dat ik boven moest komen. Toen ik boven kwam waren er twee vreemde mannen. Mijn moeder had een blauw oog. Ze wilde de baby beschermen maar kreeg de kolf van het geweer in haar gezicht. Er was ook een luchtalarm. Ik heb altijd nog op mijn netvlies staan dat, toen het luchtalarm was afgelopen, ik mijn vader met het baby’tje en mijn neef de straat zie uitlopen, de hoek om. Dat beeld ben ik nooit meer kwijt geraakt.’ Danny en zijn moeder werden niet opgepakt.

Jacob werd afgevoerd naar de gevangenis Amstelveenseweg en daarna overgebracht naar Kamp Westerbork. Op 3 maart 1944 werd hij gedeporteerd. Jacob is op 9 juli 1944 in een van de kampen in Midden-Europa overleden. Samuel (23) werd op 31 mei 1944 vermoord in Auschwitz, Marcel Benjamins (9 maanden) werd op 28 januari 1944 vermoord in Auschwitz.

Jacobs vrouw Daniëlla bleef actief in het verzet. Zij en de twee kinderen overleefden de oorlog.

Op 3 oktober 2019 was Danny de Paauw, de zoon van Jacob erbij toen een Stolperstein werd geplaats voor Jacob, Samuel en Marcel.

Een levensschets van Jacob de Paauw: https://www.wvhedw.nl/uit-de-rijke-geschiedenis-van-wv-hedw-aflevering-3-jacob-de-paauw.

Bronnen:

Joodsmonument.nl

Oorlogslevens.nl

Joodsamsterdam.nl

Vriendenvandewatergraafsmeer.nl

Oost-online.nl