Jacob Noach

naambordje door Jan van Berkel, tekst door Cis van Heertum

Jacob werd geboren als kind van Levie Noach (Dordrecht 1840-1917) en Bertha Cappel (Brüggen 1848-Dordrecht 1930) aan de Tolbrugstraat Landzijde. Twee jaar ervoor had het echtpaar een dochtertje gekregen, dat ze Johanna noemden. In 1918 trouwde Jacobs zusje met Adolf Johannes Liepmann; Jacob is waarschijnlijk alleen gebleven. In het Rotterdams Nieuwsblad en in het Nieuw Israëlitisch Weekblad van 11 april 1930 staat een rouwadvertentie voor ‘mevr. de weduwe B. Noach-Cappel’, die op 9 april overleed ten gevolge van een noodlottig ongeval. Het echtpaar Liepmann-Noach woont dan in Zwijndrecht; Jacob vermoedelijk nog in Arnhem, waarschijnlijk zijn derde woonplaats buiten zijn geboortestad om.

In 1927 woont hij in Helmond en wordt daar op 3 maart in het bevolkingsregister ingeschreven. Hij komt dan vanuit Utrecht; als beroep geeft hij op koopman, als kerkgenootschap wordt genoteerd ‘N.I.’: Nederlands-Israëlitisch. Lang is hij niet in Helmond gebleven, want twee jaar later vertrekt hij op 25 juni 1929 naar Arnhem met als adres Coehoornstraat 4, mogelijk een logement. Op 6 juli laat hij zich inschrijven in het bevolkingsregister daar, en geeft weer als beroep koopman op. Het migrerend bestaan wordt ook in Den Bosch voortgezet, waar hij zelfs op drie adressen woont: op 16 september 1940 wordt hij ingeschreven aan de Lange Tolbrugstraat 52, komende van de Lange Tolbrugstraat 38. Zijn tweede Bossche adres is waarschijnlijk (ook) een logement: een jaar nadat Jacob is omgebracht, staan er volgens het Bossche adresboek van 1943 zeventien mensen ingeschreven. Op 11 februari 1942 verhuist Jacob naar de Korte Tolbrugstraat 21. Op dit adres wordt hij niet eens ingeschreven, maar dit is wel het adres dat op de kaart van de Joodse Raad staat die op 12 februari wordt aangemaakt. Op 5 oktober van dat jaar komt hij aan in Westerbork, en verblijft een paar weken in ziekenbarak 3.

Jacobs zus Johanna was naaister van beroep. Haar man Adolph Johannes Liepmann (Dordrecht 1889-Soisson 1950) was kantoorbediende, én auteur van blijspelen als Wachtkamer symfonie, Hoog spel en Een “ideale” vrouw, de laatste nog uitgegeven in 1939.  De amateurtheaterman Liepmann was protestants, en hoopte waarschijnlijk dat zijn vrouw zou kunnen overleven vanwege hun gemengde huwelijk. Dat was een tragische misrekening. Door een administratieve fout werden hem twee joodse grootouders toegerekend, en belandden hij en Johanna in Westerbork. Als ‘gedoopte jood’ kwam hij via Westerbork in Theresienstadt terecht en heeft hij de oorlog overleefd. Zijn vrouw en schoonbroer Jacob kwamen om in Auschwitz, een jaar na elkaar. In het zeer zeldzame Westerbork en Theresienstadt deed Liepmann verslag van wat hem en zijn vrouw is overkomen.

Bronnen

Regionaal Archief Dordrecht. Geboorteregister archiefnr. 256, registratienr. 75, aktenr. 95. Geboorte Jacob.

Regionaal Archief Dordrecht. Geboorteregister archiefnr. 256, registratienr. 73, aktenr. 38. Geboorte Johanna.