Elisabeth Agsteribbe

Carine van Vugt

Ik wil graag Elisabeth Agsteribbe herdenken. Haar naam spreekt me aan en ik zie dat haar straat inmiddels niet meer bestaat. Ze werd slechts 20 jaar, stond aan het begin van haar volwassen leven en groeide op in een familie van artiesten, die rondtrok met een varieté theatertent.

Achter haar naam staat 'artieste'. Als wat trad Elisabeth op? Dat heb ik niet kunnen ontdekken. Haar foto op het Joods Monument toont een slanke jonge vrouw met een grote bos krullen in een lichte jurk voor een groot gestreept gordijn, waarschijnlijk de circustent waarmee haar familie rondreisde. Ze is een van de vijf kinderen van Sara Frankenhuis en Samuel Agsteribbe en werd in Amsterdam geboren. Toen haar ouders uit elkaar gingen en haar moeder ging samenwonen met François Busnac, een rondtrekkende artiest, gingen zij en haar broer Samuel mee. Er kwamen nog vier kinderen bij van François en haar moeder.

Elisabeth, haar broer en zusjes traden waarschijnlijk ook op in het varieté-theater. Toen de oorlog uitbrak mochten ze niet meer rondtrekken en kwamen ze met dat grote gezin in Tilburg te wonen in een tweekamer woning in de Coeck van Aelststraat. Van een Zuster van Liefde hoorde ik dat dat een zandpad was met armoedige huisjes. Nu is het slechts een doodlopend straatje zonder naam, waar schuurtjes en de achterkant van wat tuinen op uitkomen. Alleen op een kaart uit de jaren dertig kon ik het straatje nog vinden: een zijstraatje van de Kuiperstraat, vlakbij het Wilhelminapark.

De familie Busnac-Frankenhuis kreeg op 26 augustus 1942, zoals de meeste Tilburgse joden, een oproep om zich op 28 augustus te melden bij het BBA-busstation, vlakbij het station. Van daaruit werden ze gedeporteerd naar Kamp Vught. Haar moeder werd echter ziek en moest voor een medische keuring naar Den Bosch, waar ze werd afgekeurd voor transport. Het gezin keerde terug naar Tilburg zonder Elisabeth en haar broer Samuel en woonde daar nog tot in '43.

Elisabeth en Samuel Agsteribbe moesten verder op transport naar Kamp Westerbork en van daar naar Auschwitz. Vandaag hoorde ik dat Samuel echter bij een tussenstop in Cosel uit de trein is gehaald, samen met vele andere joodse mannen, om in joodse dwangarbeiderskampen te werken. Hij komt voor in het boek 'Tussenstation Cosel' van Herman en Annelies van Rens als Johnny Busnach, alias Pipo de clown. Hij heeft in meerdere kampen gewerkt en is in '45 op een van de dodenmarsen waarschijnlijk in Buchenwald omgekomen.

Elisabeth kwam dus uiteindelijk geheel alleen in Auschwitz aan en is waarschijnlijk kort daarna vermoord. Haar opgegeven sterfdatum is 3 september 1942.

Bronnen:
Joods Monument, Wiki Midden Brabant, het Regionaal Archief Tilburg en 'Tussenstation Cosel'

Foto's:
- detail kaart van Tilburg uit de jaren dertig, waarop de Coeck van Aelststraat nog te zien is
- het naamloze pad met schuurtjes en achteroms waar ooit de doodlopende Coeck van Aelststraat lag
- een reconstructie van de brief waarin Elisabeth werd opgeroepen zich op 28 aug. 1942 te melden bij het station in Tilburg, waar haar reis naar Auschwitz begon.