Ludwig Rosenthal

Cis van Heertum

De geboorteplaats van Ludwig heet nu Piła en behoort (weer) tot Polen. Hij werd hier geboren als zoon van Samuel Rosenthal (Szamocin (Polen) 1871-Schneidemühl 1934) en Betty Rosenthal-Ascher, in het ouderlijk huis aan de Zeughausstrasse nummer 6, een mooie en brede straat. Zijn vader was in de jaren dertig actief in de joodse gemeente van Schneidemühl, en dat zelfde gold ook voor Ludwig, die aan het hoofd stond van een jeugdgroep. Zo begeleidde hij het gemengde koor in de synagoge vanaf het harmonium – beide een teken dat de synagoge van Schneidemühl liberaal was (zo staat hij ook vermeld op de kaart van de Joodse Raad). Ludwig was een zeer gewaardeerd lid van de gemeente. Hij zette zich in voor de zionistische beweging, was open, altijd bereid te helpen, en een aangenaam mens. Hij ging rechten studeren en werd advocaat en rechter: niets stond een mooi leven in dienst van de samenleving in de weg.

Na de machtsovername door de Nazi’s in 1933 kregen Joodse advocaten een beroepsverbod, maar Ludwig bleef actief. Volgens de kaart van de Joodse Raad was hij sinds haar oprichting in 1933 betrokken bij de Reichsvertretung der deutschen Juden, een koepelorganisatie die opgericht was om Joodse belangen op allerlei gebied te vertegenwoordigen in een toenemend vijandig klimaat. Hij stond aan het hoofd van het regionaal comité voor jeugdorganisaties, in zijn geval de Grensmark Posen-West Pruisen. In 1935 is zijn adres nog steeds Zeughausstrasse 6; in 1938 vertrekt hij naar Nederland, net als zijn goede vriend Siegfried Fritz Simonstein (1911-1942), die eveneens rechten had gestudeerd. Simonstein neemt zijn intrek in Pension Cosman aan de Breughelstraat 5 in Amsterdam, waarvan de eigenaar Isaäc Cosman (1884-1943) was. Of Ludwig zich aanvankelijk bij zijn vriend in Amsterdam heeft gevoegd is niet bekend, wel kwam hij op 14 augustus 1941 vanuit Maastricht in Den Bosch aan.

Ludwig heeft dan onderdak gevonden bij de familie De Raaij aan de Koningsweg 52. Op 3 september 1942 maakt de Einsatzstab Rosenberg een inboedelrapport op van hun woning. Ludwig, ‘Emigrant’ en inmiddels staatloos, wordt er ook aangetroffen: ‘Hat nur Kleider und Wäsche'. Hij heeft dan ongeveer een jaar gewoond op dit adres, maar moet noodgedwongen weer vertrekken, dit keer naar de Koninginnenlaan 25, eveneens in de Bossche wijk ’t Zand. In hetzelfde pand heeft het echtpaar Ossedrijver-Frank uit Rotterdam dat jaar ook zijn intrek genomen. Ludwig woont er van november 1942 tot ook hij op 9 april 1943 in Kamp Vught wordt geïnterneerd. 

Bronnen

Peter Simonstein Cullman, History of the Jewish Community of Schneidemühl: 1641 to the Holocaust. Bergenfield, NJ: Avotaynu, 2006. p. 335, 149, 256 (met bijzondere dank aan Peter Hire). Bij de korte biografie van Ludwig op p. 256 verwijst Cullman naar de Deutscher Reichsanzeiger & Preussischer Staatsanzeiger van 25 mei 1939, waarin aangekondigd wordt dat de in 1938 naar Nederland vertrokken Ludwig het Duitse staatsburgerschap is ontnomen, zie https://www.deutsche-digitale-bibliothek.de/newspaper/item/SC262RJOYL2J5XPHGX2D5YPN3EB77GLY?issuepage=1)

https://www.geni.com/projects/Jewish-Families-of-Pi%C5%82a-Formerly-Schneidem%C3%BChl/25635

Informationsblätter von der Reichsvertretung der deutschen Juden, jrg. 3 (1935-4/55), p. 36.

https://www.joodsmonument.nl/nl/page/209787/isa%C3%A4c-cosman

Erfoed ’s-Hertogenbosch, woningkaart Koningsweg 52 (met dank aan Ton Klein van de Stichting Struikelstenen).

NIOD, databank: Overzichten van woningen, inventarissen van inboedels en bewijzen van afgifte met betrekking tot de provincie Noord-Brabant 1942-1942. Toegang 093a.

https://www.joodsmonument.nl/nl/page/221036/sophia-ossedrijver-frank

Afbeeldingen

Ansichtkaart rond 1915 met links de synagoge in Schneidemühl (1841-1938), https://www.xn--jdische-gemeinden-22b.de/index.php/gemeinden/s-t/1759-schneidemuehl-pommern