Salomon Melkman

Naambordje: Otto Holman Tekst: Gerda van 't Hoff

Salomon Melkman is geboren op het Waterlooplein, het hartje van de toenmalige Jodenbuurt van Amsterdam: Vlooienburg. Als jonge man gaat hij in opleiding als diamantbewerker en wordt hij lid van de Algemene Diamant Bewerkers Bond (ANDB, sectie 2, nummer 3245). Hij is 20 jaar oud als hij in februari 1899 voor een half jaar naar Antwerpen gaat om daar zijn opleiding als briljantslijper af te ronden. Zes jaar later, op 27 september 1905, trouwt hij met Sara Frank. Zij wonen eerst in de Blasiusstraat, maar verhuizen al snel naar de Swammerdamstraat. Salomon en Sara krijgen drie kinderen: Jacob (1906), Esther (1908) en Hendrina (1910).

Als in 1940 de oorlog uitbreekt, komen er langzamerhand steeds meer maatregelen om de Joodse bevolking te isoleren en te onderdrukken. Het Oosterpark wordt voor Joden verboden, de Jodenster wordt ingevoerd, Joden mogen niet bij niet-Joodse winkeliers inkopen doen. Joden worden geweerd uit de sportverenigingen en het uitgaansleven. De schrik is groot als zij in Het Joodsche Weekblad (VO 199/1941) lezen, dat Joden geen lid meer mogen zijn van niet-Joodse organisaties. Leden van de ANDB moeten zich ‘vrijwillig’ inschrijven bij de Vereniging van Israëlitische Diamantbewerkers Betsalel. Dat is tot dan toe een bond met weinig betekenis. De ongeveer 250 leden zijn strenggelovige Joden die vasthouden aan de Joodse tradities. Een paar weken later volgt een aansporing: tot uiterlijk 27 maart 1942 kun je je aanmelden bij Betsalel, weigeren zal nadelige gevolgen hebben! Op Salomons lidmaatschapskaart van de ANDB staat dat hij 14 maart 1942 is uitgeschreven en overgestapt is naar Betsalel.

In 1943 neemt de verder terreur toe: vooral in Amsterdam Oost en Zuid zijn er razzia’s en worden Joodse Amsterdammers uit hun huizen gehaald,  opgepakt en gedeporteerd naar de concentratie- en vernietigingskampen. Wanneer Salomon en Sara zijn opgepakt is niet bekend. Zij waren tot 6 april 1943 in Kamp Westerbork. Op die dag worden zij met nog 2018 mensen op transport gesteld naar Sobibor, transport nummer 6 met 2020 mensen in totaal. Slechts twee vrouwen overleefden dit transport. Salomon en Sara worden bij aankomst op 9 april 1943 nog dezelfde dag vermoord in Sobibor.

Ook de kinderen en kleinkinderen van Salomon hebben de oorlog niet overleefd. Zijn kleinzoon die naar hem werd vernoemd, Salomon, was 6 maanden oud toen hij op 4 juni 1943 werd vermoord in Sobibor.

Bronnen: joodsmonument.nl; iisg.amsterdam; sobibor.org; sobiborinterviews.org; geheugenvanoost.amsterdam; diamantbewerkers.nl; Metz, Daniel: Diamantgracht, 2022 p.199.

Foto's: Het Joodsche Weekblad, maatregelen voor Joden, aankondiging Betsalel. Lidmaatschapskaart ANDB Salomon Melkman