Johanna Henny Cohen

Anne-Marie de Leeuw

Dag meiske,

Je werd geboren op 7 januari 1938. Je kreeg in ieder geval de naam van je Duitse oma, Johanna, en misschien was je tweede naam wel naar opa Heinrich. Maar hoe noemden ze jou? Vast niet Johanna! Hanneke misschien, Hanne of Hannele. Of werd je bij je tweede naam genoemd? Ik zal het nooit weten. Wat zullen papa en mama blij met je geweest zijn. Ze hadden al een jongen. Je grote broer, die al 6 was toen jij geboren bent. En dan kom jij. Een meisje. Een rijkeluiswens, zeiden ze vroeger. Ik ben gaan kijken naar het huis waar je geboren bent. Jullie woonden boven, maar het is groot genoeg om heerlijk in te spelen. En je zult vast wel zijn gaan wandelen langs de singel en eendjes zijn gaan voeren in het park.

Ik weet niet wat je zag van de oorlog. Je was nog klein toen er andere mensen de baas in Nederland werden. Ook in Breda. En er nare en gemene dingen bedacht werden, zoals dat Joodse mensen niet meer mochten werken en niet meer mochten wonen waar ze woonden. Misschien hebben jouw papa en mama zich ook afgevraagd wat ze moesten doen. Wat ze konden doen. En voor je het weet is het te laat.  Als ik het goed heb zijn jullie op 3 augustus 1942 naar een kamp gebracht. Een plek waar de mensen bij elkaar moesten wonen om van daaruit weer ergens anders heen te gaan, gaan werken in Duitsland werd er gezegd. Jullie moesten naar Kamp Vught. Je bent dan 4 jaar. Dezelfde gemene mensen hadden bedacht dat kindjes van ouder dan 4 jaar niet bij hun papa's en mama's moesten wonen. Jullie waren te druk. Dus gingen jullie met alle kindjes bij elkaar wonen. Dat was niet fijn en bovendien een heel slecht plan. Er moesten vreemde mensen voor jullie zorgen die dat niet goed deden. Het was er vies. En het eten was slecht. En jij lieve meid, jij werd ziek. Heel erg ziek. En je ging dood. Op 26 april 1943 rond half 11 's avonds.

Hoe erg moet dat geweest zijn voor jouw papa en mama. Ik hoop maar dat ze bij je waren en je vast hebben kunnen houden.

En het wordt nooit meer goed. Papa en mama worden naar weer een ander kamp gestuurd. Daar wordt mama dood gemaakt. En ook papa wordt dood gemaakt. Maar weer ergens anders.

Voor jou stopte het leven in Vught.

Je broer heeft het overleefd.

Ik heb ook veel aan je broer gedacht. Toen ik papa en mama aan herdenken was. En zeker nu met jou.  Het is zo bijzonder; een klein zusje. Het was zo'n  wrede tijd. Wreed. Wreed is een moeilijk woord. Wreed is heel gemeen. Heel erg gemeen. Jij en papa en mama werden vermoord. En je broer bleef leven. Dat was ook moeilijk.

Bronnen: www.nmkampvught.nl; www.stamboom-van-emden-maassteden