Rebecca Zeldenrust-Eijsman

Cis van Heertum

Nog op hoge leeftijd moet Rebecca’s man Hartog Zeldenrust bij het bordes van het Bossche stadhuis hebben gestaan om joodse echtparen geluk te wensen en daarmee wat geld te ontvangen. Zo trouwden in de herfst van 1940 Max Cahen en Henriëtte Elion. Hartog wachtte hen op: ‘Hij liet zich zijn obligate aalmoes niet ontgaan!’, schreef Cahen in zijn memoires. Door deze gift voldeed Cahen aan de plicht om de minder bedeelden te helpen. Hij sprak overigens vol lof over de vaak arme joodse Bosschenaren die in de volkswijk De Pijp woonden: ‘allemaal harde werkers en betrouwbaar’. Bij zijn vader, penningmeester van de armenzorg Tomech Daliem, kwamen ze voor kleine kredieten, die altijd werden terugbetaald.

Rebecca’s vader was Hartog Eijsman (Rotterdam 1839-Osnabrück 1889), haar moeder Esther Kloots (Amsterdam 1841-Den Bosch 1926). Aanvankelijk woonden haar ouders in ’s-Heerenberg, waar ze in 1858 trouwden. Via een korte tussenstop in Dülken (Noordrijn-Westfalen), waar in 1866 zoon Mozes werd geboren, verhuisde het gezin naar Maastricht en vervolgens naar Venlo. In Maastricht, waar ze binnen een paar jaar op vier verschillende adressen woonden, gaf Hartog Eijsman als beroep kunstenaar op. Hij was goochelaar, net als zijn vader Mozes Hartog. Rebecca's moeder Esther Kloots was kostuumnaaister. Hartog moet vaak rond hebben getrokken, want was niet aanwezig bij de geboorte van zijn eerste drie kinderen Carolina, Saartje en Levie, toen het gezin nog in ’s-Heerenberg woonde in de vroege jaren 1860. In 1882 was zijn beroep ‘venter’, later gaf hij als beroep ‘koopman’ op. 

In de vroege jaren 1880 verhuisde het gezin naar Den Bosch. Op 26 juli 1893 trouwde Rebecca daar met Hartog Zeldenrust; hun oudste kind Gerard werd op 6 november van dat jaar geboren. Waarschijnlijk woonde het jonge gezin toen al aan de Vughterdijk 68; uiteindelijk verhuisden ze naar een andere arme buurt, in de volksmond de Pijp geheten. De Korte Tolbrugstraat 38 was niet ver van het huis waar Rebecca’s oudste dochter Esther woonde met haar man Leendert de Winter. Rebecca's man Hartog overleed in het ziekenhuis op 22 april 1943; zijn vrouw was toen al in  Westerbork, waar ze aangaf te willen wachten op haar zieke man. Op 18 mei 1943 werd zij op transport gesteld, een week voor haar dochter Esther en haar gezin.

Bronnen

Historisch Centrum Limburg, Bevolkingsregister Maastricht, archiefnummer 20-096A; registratienummer 49; bestandsnummer 131: geboorte Rebecca.

Genealogie Eijsman, https://www.bert-bartholomeus.nl/Gen.%20Eijsman.htm

J. Post, “Genealogie Post-Oost”, https://www.genealogieonline.nl/genealogie-post-oost/I179178.php.

Overlijdensregister ’s-Hertogenbosch 1943, Inventarisnummer 3113, aktenummer 228: overlijden Hartog Zeldenrust.

Max Cahen, Ik heb dit alles opgeschreven… Vught-Auschwitz-Vught. Memoires van Max Cahen 1939-1945, ’s-Hertogenbosch, Wolfaert 2010, p. 23, p. 32.

Max Cahen, In vrede en vriendschap, sholoum vereinchous, een kleine kroniek van de vooroorlogse joodse gemeenschap in ’s Hertogenbosch. ’s-Hertogenbosch, Aldus, 2014, p. 61.

Uitzending Verborgen Verleden: Leon de Winter (27 november 2012)